Łaskami słynący wizerunek Matki Bożej Pocieszenia zwanej Chojeńską od kilku już wieków otaczany jest czcią przez wiernych. Świadectwem kultu są ofiarowywane wota – te najstarsze pochodzą już z XVII wieku. Kult Matki Bożej na ziemiach polskich rozpoczął się wraz z włączeniem kraju w obręb chrześcijaństwa. Upowszechnienie kultu Matki Zbawiciela, pośredniczki między człowiekiem i Chrystusem nastąpiło w XIII w. dzięki działalności zakonów żebraczych. Dużą rolę w rozwoju pobożności maryjnej odegrał zakon paulinów. Od początku XV w. zakon ten w świadomości społeczeństwa polskiego wiązał się z kultem obrazu Matki Bożej znajdującym się w jasnogórskim klasztorze. Oddawanie czci cudownym wizerunkom Maryi stało się zjawiskiem charakterystycznym dla polskiej pobożności późnego średniowiecza. Kult maryjny bardzo mocno trafiał do wyobraźni wiernych a miejsca sakralne posiadające uznawane za cudowne wizerunki maryjne stawały się celem pielgrzymek – sanktuariami.
Biblia rozumie przez sanktuarium miejsce, w którym mieszka bóstwo i objawia swe konkretne działanie. Nowy Testament zmienia to pojęcie, bo przecież sam Jezus jest nową świątynią – miejscem obecności Boga jest Jezus sam i w następstwie ścisłej z Nim jedności, wspólnota wierzących. Miejsce święte, sanktuarium – w tym sanktuarium maryjne – jest więc wyrazem bliskości Boga, miejscem specjalnej łaski. Wierni pielgrzymują do sanktuarium przekonani, że tu odnajdą ratunek i pociechę. Sanktuarium maryjne jest wyrazem prawdziwej pobożności do Matki Bożej, które oprócz charakteru duszpastersko-kultowego ma swój głęboki wymiar teologiczny, gdyż odwołuje się do podstawowych praw wiary, podkreśla treści dogmatyczne pewnych tajemnic Chrystusa i Maryi, przybliżając je rzeszom wiernych. Sanktuarium maryjne jest centrum wiary i życia Kościoła, pomaga rozwijać i kształtować pobożność. Prymas Stefan Wyszyński nazywał sanktuaria maryjne miejscami wyjątkowej obecności Boga, uprzywilejowanej takąż obecnością Niepokalanej Matki, gdzie w sposób szczególny ziemia styka się z niebem, zaś obecność Maryi służy ułatwieniu zjednoczenia człowieka z Bogiem. Wierni w kulcie maryjnym – w motywie macierzyństwa Maryi czy w motywie Matki cierpiącej odnajdywali uczucia, które sami przeżywali na co dzień – radość, niepokój zmartwienie czy cierpienie. Ta bliskość pozwalała wiernym odnaleźć przed obrazem Maryi pocieszenie i nadzieję. Szczególny kult Matki Bożej Dobrej Rady, Pocieszycielki Strapionych i Wspomożycielki szerzyli w Polsce augustianie. W krużgankach ich klasztoru Św. Katarzyny w Krakowie już w XV w. znajdował się słynący cudami obraz Matki Bożej.
Dokładna historia obrazu Matki Bożej Chojeńskiej nie jest znana. Nie wiemy w jakich okolicznościach ten cudowny obraz został zainstalowany w małym drewnianym kościółku we wsi Chojny. Początki kościoła chojeńskiego związane są z rodziną Chojeńskich. Jej przedstawiciel Stanisław z Chojen Dużych herbu Jastrzębiec za zgodą swoich synów: Piotra, Jana, Jakuba i Teofila w 1491 r. wybudował w Chojnach Dużych kościół. Z dokumentu erekcyjnego dowiadujemy się, że przyczyną fundacji była znaczna odległość Chojen od kościoła parafialnego w Mileszkach i trudne do przebycia lasy. Właściciel Chojen uposażył nowopowstały kościół w działkę pod plebanię i zabudowania gospodarcze, 1 łan ziemi folwarcznej wraz z łąkami oraz dwiema grzywnami czynszu i mesznym wysokości 2 korcy żyta z każdego łanu kmiecego. Proboszcz, wikariusz i kościelny otrzymali prawo wyrębu drewna w lasach z przeznaczeniem na budowę, opał i inne potrzeby. Stanisław z Chojen uzyskał zatwierdzenie swojej fundacji – 4 V 1492 r. darowiznę potwierdził król Kazimierz Jagiellończyk, zwalniając nadaną kościołowi ziemię od wszelkich podatków, powinności oraz obowiązku wypraw wojennych, a arcybiskup gnieźnieński i prymas Zbigniew Oleśnicki 1 VI 1492 r. przyjął fundację i podporządkował nowowybudowaną świątynię pod wezwaniem Wniebowzięcia Najświętszej Maryi Panny, Świętego Jan Chrzciciela i Świętego Jana Apostoła i Ewangelisty proboszczowi kościoła parafialnego Świętej Doroty w Mileszkach.
Losy wspomnianego kościółka nie są całkiem jasne. W literaturze można spotkać się z poglądem, że pierwotną budowlę rozebrano i na przełomie XVII i XVIII w. wzniesiono nową świątynię. Większość badaczy przyjmuje jednak nieprzerwane funkcjonowanie kościoła chojeńskiego w pierwotnej bryle począwszy od końca XV w. aż do początków drugiej ćwierci dwudziestego wieku. Była to niewielka świątynia, o wymiarach 50 x 16 m, w stylu gotyckim, drewniana, o konstrukcji zrębowej, kryta gontami, jednonawowa z prostokątnym prezbiterium i małą kruchtą oraz dobudowaną później murowaną zakrystią. Opis kościoła z roku 1797 tak przedstawia chojeńską świątynię: …na wschodzie kościoła wieża przyłączona, na której dzwonów 2 i sygnaturka do dzwonienia jedna. Na dole wieży kruchta i do niej drzwi na zawiasach. Ołtarzy nowych trzy, lecz niemalowanych. W wielkim ołtarzu obraz Matki Bożej Różańcowej za zasuwą, na której obraz św. Józefa. Ołtarz drugi po prawej ręce św. Jana Nepomucena. Ołtarz trzeci po lewej ręce św. Anny. Ambona nowa, lecz niemalowana. Konfesjonałów dwa – jeden nowy, drugi stary. Zakrystia murowana i sklepiona o jednym oknie z kratą i okiennicami żelaznymi. W zakrystii szafka na chowanie srebra w murze, w której drzwi żelazne na zamek i pręt żelazny zamykane. Chór drewniany, na którym pozytyw skrzynkowy. Okien w kościele całych 6, ławek malowanych 8.
Pierwotne wezwanie kościoła – Wniebowzięcia Najświętszej Maryi Panny – jest już dla nas pewnym świadectwem kultu Matki Bożej w Chojnach pod koniec XV w., jednak żywy kult maryjny rozwinął się kościele chojeńskim zapewne wraz z pojawieniem się w nim obrazu Matki Bożej Pocieszenia, który jak wspomina powyższy opis umieszczony był w ołtarzu głównym świątyni. Obraz chojeński przedstawia Matkę Boską z Dzieciątkiem na lewej ręce, widzianą frontalnie. Maryja, ubrana w czerwoną suknię ze złotym obramowaniem u szyi, okryta jest ciemnobłękitnym płaszczem z zielonym podbiciem i złotą lamówką. W prawej dłoni Matka Najświętsza trzyma berło. Bose Dzieciątko, odziane w jasnoczerwoną sukienkę i okryte białą narzutką z patronami, w lewej dłoni trzyma jabłko królewskie bez krzyżyka, zaś prawą dłonią błogosławi. Na otoczonych aureolami głowach Matki Boskiej i Dzieciątka spoczywają ozdobione perłami złote korony.
Wizerunek ten może być zaliczony do przedstawień ikonograficznych typu zwanego Hodegetrią (gr. hodos – droga, wskazująca drogę, przewodniczka). Ten typ przedstawienia ukształtował się na Wschodzie być może już w V w. W tradycji Kościoła autorstwo pierwszej ikony typu Hodegetria przypisuje się Świętemu Łukaszowi. Chojeński obraz, o wymiarach 76 x 52 cm, został namalowany na jednolitej desce modrzewiowej w technice temperowej i nosi wyraźne wpływy włoskie. W opinii konserwatorskiej pochodzi on z lat 1580-1630. Okres ten – to bardzo ciekawy czas w życiu chojeńskiej parafii. W pierwszej połowie XVII w. miała miejsce bowiem niewielka przebudowa chojeńskiej świątyni, zaś datowanie obrazu pozwala wiązać jego instalację z osobą ówczesnego dobroczyńcy kościoła Jana Mulinowica.
Według miejscowej legendy bezdzietne małżeństwo Mulinowiców z Krakowa, przejeżdżając przez Chojny ulitowało się nad nędzą bezdomnej sieroty o imieniu Janek – przygarnęli go, usynowili oraz dali mu staranne wychowanie i wykształcenie. Jan Mulinowic już jako zamożny kupiec krakowski nie zapomniał o swoim pochodzeniu i poczynił liczne dary na rzecz kościoła w Chojnach. Ufundował srebrny kielich, srebrną wieżową monstrancję, piękną chrzcielnicę i murowaną zakrystię wzniesioną w roku 1647.
Jeżeli przyjmiemy, że ofiarodawcą obrazu był Jan Mulinowic to chojeński wizerunek Matki Bożej mógł pochodzić z jednego z krakowskich warsztatów malarskich – w opinii konserwatorskiej musiał być to dobry warsztat. Fundatorami i ofiarodawcami wizerunku Matki Bożej mogli być również ówcześni właściciele Chojen – Marcin i jego brat Jakub, synowie Jakuba Stokowskiego, łowczego łęczyckiego, którzy podobnie jak ojciec zrobili karierę urzędniczą – obaj sprawowali urząd podstolego łęczyckiego. Rodzina Stokowskich odgrywała znaczącą rolę w naszym regionie i dysponowała majątkiem, który pozwoliłby jej na taką fundację. Zasłoną dla ikony Matki Bożej Pocieszenia był, według najstarszych inwentarzy, obraz przedstawiający św. Józefa, późniejsze źródła informują zaś, że taką rolę pełnił obraz Wniebowzięcia Matki Bożej.
Obraz Matki Bożej Pocieszenia cieszył się czcią wiernych, czego świadectwem jest wyzłacana srebrna sukienka z dwiema srebrnymi koronami i trzema gwiazdami, zdobiąca do dziś chojeński wizerunek oraz liczne wota. W końcu XVIII w. sukienkę zdobiły jeszcze srebrne bransoletki i kilka sznurów korali, a obraz zasłaniały i ozdabiały kosztowne firanki. Najstarsze – XVII i XVIII-wieczne wota zostały wykonane ze srebra. Dwa z nich mają kształt nogi, wskazując zapewne, że ta część ciała była przedmiotem modlitwy dziękczynnej lub błagalnej do Matki Bożej Chojeńskiej. Inne wotum w kształcie prostokątnej płytki przedstawia motyw dziecka w beciku, kolejne przedstawiają postacie ludzkie w pozycji klęczącej adorujące Maryję lub Oko Opatrzności. Innym motywem wotywnym jest motyw pojedynczego lub dwóch połączonych serc. Inwentarz z 1797 r. wymienia 24 cenne wota. Kolejny, z 1824 r. – 27. W połowie XIX wieku takich darów musiało być już znacznie więcej, jeśli 29 z nich zostało oddanych na przechowanie w ręce ówczesnej dziedziczki Chojen. Niestety w drugiej połowie XIX wieku kościół chojeński przeżywał poważne trudności. Brak odpowiedniego uposażenia dla wikariusza chojeńskiego, zły stan plebanii i budynków gospodarczych skłonił władze kościelne nawet do zamknięcia kościoła na krótki okres. Już wcześniej – 3 III 1835 r. – kościółek został okradziony. Łupem złodziei oprócz srebrnych naczyń liturgicznych padła wtedy część ozdób i wotów z ołtarza głównego. Inne wota mogły zaginąć w okresie późniejszym. Spis z r. 1861 wymienia już ich tylko 14.
Pod koniec XIX w. mieszkańcy Chojen podjęli starania o utworzenie w Chojnach samodzielnej parafii. Warto przypomnieć, że w tym czasie ziemie polskie znajdowały się pod zaborami, zaś władze carskie po powstaniu styczniowym wzmogły represje wobec Kościoła – m. in. utrudniano rozbudowę sieci parafialnej, ograniczano liczbę wikariuszy. Jednak zabiegi mieszkańców Chojen w roku 1901 zakończyły się sukcesem. 12 VIII 1901 r. arcybiskup warszawski Wincenty Chościak Popiel erygował parafię Świętego Wojciecha w Chojnach. Parafia ta kilka lat później, w wyniku gwałtownego rozwoju Łodzi znalazła się w jej granicach terytorialnych. Wzrost liczby mieszkańców i wiernych parafii chojeńskiej spowodował, że podjęto decyzję o wybudowaniu nowej, murowanej świątyni. Prace nad nowym kościołem rozpoczęto w już w 1902 r. według projektu warszawskiego architekta Józefa Dziekońskiego. Budowa głównej bryły kościoła trwała do 1924 r., jego wieże zostały ukończone dopiero w 1938 r. Nowy kościół został poświęcony przez biskupa łódzkiego Wincentego Tymienieckiego w 1928 r.
Obraz Matki Bożej Pocieszenia został umieszczony – podobnie jak w starym kościółku – w ołtarzu głównym nowej świątyni. W okresie międzywojennym ówcześni proboszczowie – ks. Bolesław Karwowski i ks. Feliks Kąkolewski upowszechnili kult Matki Bożej. Świadectwem żywotności kultu w tym okresie jest długa lista wotów ofiarowanych przez parafian w dniu 8 XII 1924 r. Przed obraz Matki Bożej przyniesiono wówczas liczne ozdoby – krzyżyki srebrne i złote, kolczyki, pierścionki, medaliony oraz sznury korali. Były to zarówno cenne przedmioty jak i rzeczy o niewielkiej wartości materialnej, ale zapewne o bardzo dużym znaczeniu emocjonalnym dla ofiarodawców.
Gorliwym czcicielem Maryi był ksiądz Kąkolewski, o czym świadczy pozłacane wotum ofiarowane Matce Boskiej w 1945 r. Wotum było podziękowaniem Opatrzności Bożej i cudownej Matce Bożej Pocieszenia na Chojnach za ocalenie księdza Kąkolewskiego z obozu w Dachau, w którym proboszcz parafii Świętego Wojciecha przebywał od 20 VII 1943 r. do 29 IV 1945 r.
Czas wojny i bardzo trudne lata powojenne osłabiły kult maryjny w parafii, jednak nadal część mieszkańców Chojen pozostała oddanymi czcicielami Matki Bożej. Po dzień dzisiejszy wierni licznie uczestniczą w uroczystościach ku czci Matki Bożej Pocieszenia, które odbywają się w niedzielę po św. Augustynie (uroczystości te poprzedzone są 40 – godzinnym nabożeństwem), zaś liczne – stare i nowe – wota wiszące przy obrazie Matki Bożej Pocieszenia są wyrazem żywości kultu maryjnego w parafii, są świadectwem tego, że już od pokoleń wielu mieszkańców Chojen szukało u Matki Bożej Chojeńskiej wsparcia, ratunku, pociechy, lub przychodziło podziękować jej za otrzymane dobrodziejstwa i zapewnić o swojej wierze, wierności i oddaniu.
Dziś, w odrestaurowanym – dzięki staraniom księdza Jana Jachyma, proboszcza parafii św. Wojciecha – ołtarzu głównym chojeńskiej świątyni, możemy podziwiać przepiękne oblicze Matki Bożej Pocieszenia. Ikona, poddana zabiegom konserwatorskim, przyciąga wzrok modlących się i proszących o łaski wiernych.
